نقد انیمیشن سینمایی "اسپایدرمن" سفر به دنیای عنکبوتی" (Spider-Man: Into the Spider-Verse)

نویسنده این نقد سعی کرده هیچ اسپویلی داخلش نباشه ...

لینک دانلود فیلم (کامل + دوبله به فارسی)

ایستراگ های فیلم (بخش 1، بخش 2)

خب بالاخره دیروز موفق شدم این انیمیشن رو در سینما و به صورت سه بعدی تماشا کنم. راستش تا دیروز خیلی حرص و جوش خورده بودم سر این فیلم. آخه صاحب بزرگترین وب سایت تخصصی کمیک بوک و اسپایدرمن تو ایران باشی اون وقت نتونی اولین کارتون سینمایی شخصیت محبوبت رو تو همون روز اول اکران تماشا کنی؟ ظلمه به خدا! مساله اینجا بود که تو کشوری که من الان هستم این انیمیشن دیر اکران شد. دیروز در واقع اولین روز اکرانش بود که منم طبق سنت قدیمی تونستم همون روز اول تماشایش کنم و اینم نقد بنده است از انیمیشن سینمایی "اسپایدرمن: سفر به دنیای عنکبوتی" (Spider-Man: Into the Spider-Verse):

نقد کارتون اسپایدرمن

نوشتن این نقد هم برام سخته و هم آسون . سخت از اون نظر که اونقدر نکات ریز و درشت داره که میخوام بهشون بپردازم ولی میترسم یادم بره و آسون از اون نظر که در کل فیلم ها و آثاری که یا خیلی خوبن یا خیلی بد برام خیلی راحته راجع بهشون نقد بنویسم! بیشتر با اونایی سر نوشتن مشکل دارم که برام یه جورایی حد وسط قرار میگیرن. یعنی مثل "مرد عنکبوتی شگفت انگیز 2" که تکلیفم تا مدتها باهاش مشخص نبود. چون عاشق برخی جاهاش بودم و بعضی بخش هاش رو به شدت متنفر بودم! اما این یکی؟ این یه شاهکاره که تا فردا صبح میتونم راجع بهش بهتون بگم و تعریف کنم!

خُب ... از کجا شروع کنم؟ آخه اونقدر نکات مثبت داره که نمیدونم از چی شروع کنم! شاید بهتر باشه از سبک بصری شروع کنم. آره این بهتره چون احتمالا اولین چیزیه که موقع تماشا به ذهنتون میرسه و به چشمتون میاد. ختم کلام: "سفر به دنیای عنکبوتی" کمیک بوکی ترین فیلم و انیمیشنیه که تا به حال در تاریخ سینما ساخته شده. این انیمیشن یک کمیک بوک زنده است که با رنگ و لعاب و سبک انرژیک و پویایی که داره آدم رو از اول تا آخر یاد کمیک بوک میندازه. و از همه مهم تر این که این انیمیشن یک ادای دین تمام عیاره به تاریخ غنی اسپایدرمن در دنیای کمیک. ولی نکته مهم تر اینه که چون سازندگانش کاملا با اصول ساخت انیمیشن آشنا بوده اند ، قادر به ترکیب و تلفیق المان های انیمیشن با دنیای کمیک بوک بوده اند و به همین دلیل از نظر انیمیشن هم اثری فاخر و چشمگیر برامون خلق کرده اند. به همین دلیل شما موقع تماشای اثر حتی اگر طرفدار کمیک بوک هم نباشی ولی ازش لذت میبری چون قواعد انیمیشن به طور صحیح و کامل در آن به کار رفته.

گوئن عنکبوتی

سبک انیمیشن به کار رفته در "سفر به دنیای عنکبوتی" نظیر نداره. محاله کسی فیلم رو ببینه و سازندگانش رو تحسین نکنه. اونقدر همه چیز عالی و منحصر به فرد به نظر میرسه که توصیفش سخته چون همه چیز perfect هستش و چشمتون سریع بهش عادت میکنه. شنیده ام سونی از نرم افزار جدیدی برای خلق این انیمیشن استفاده کرده و قراره اون رو به عنوان اختراع خودش به ثبت برسونه. هر چی که هست عالیه. مخصوصا صحنه هایی که مربوط به قدرت های عنکبوتی شخصیت ها میشه. اونقدر باحال تاب خوردن ها و سقوط آزاد های اسپایدرمن رو به تصویر کشیده اند که آدم مخش سوت میکشه! من که خودم از ارتفاع وحشت دارم و در برخی لحظات موقع تماشای این انیمیشن در حالت سه بعدی، چشمان خودم رو از ترس میبستم چون حالت وحشت‌زدگی یا حمله پانیک (Panic attack) بهم دست میداد! شرط میبندم تا به حال چنین صحنه های اکشن شلیکی و نفس گیری در هیچ فیلم و کارتون کمیک بوکی ندیده اید و احتمالا نخواهید دید . مخصوصا صحنه های مبارزه و به ویژه اون نبرد پایانی دار و دسته عنکبوتی با «کینگ پین» و افرادش فوق العاده پر انرژی و معرکه است. سونی و انیماتورهای این شرکت برای این انیمیشن سنگ تموم گذاشته اند. هیچ جایی نیست که انیمیشن و سبک اون ضعیف یا حتی متوسط به نظر برسه. و مهم اینه که این انیمیشن منحصر به فرد به نظر میاد. یعنی شبیه به هیچی نیست که شما قبلا دیده اید. نه شبیه به آثار پیکساره، نه دیزنی ، نه دریم ورکس و نه هیچ چیز دیگه! پیتر پارکر کارتون

اما قطعا برای کسی مثل من که یک عمر با دنیای کمیک بزرگ شده و همیشه داستان رو به طراحی ترجیح داده است، قصه مهم تر از سبک بصری فیلمه. یعنی شما اگر بهترین انیماتورها یا بهترین سازندگان جلوه های ویژه را داشته باشی ولی قصه و درام خوبی نداشته باشی اصلا بدرد نمیخوره. خوشبختانه از این نظر شاهد یکی از بهترین قصه هایی هستیم که تا به حال از روی اسپایدرمن نقل شده است. حتی میتونم ادعا کنم "سفر به دنیای عنکبوتی" یکی از بهترین فیلمنامه های سالهای اخیر در هالیوود را دارد. همه چیز سر جای خودش قرار دارد. شخصیت ها همگی دوست داشتنی و ملموس هستند و میتونید باهاشون ارتباط برقرار کنید. خوب هم مورد پرداخت قرار گرفته اند. اولا اینکه این انیمیشن به طور شگفت انگیزی به دنیای کمیک وفاداره. همه چیز از کمیک های اسپایدرمن الهام گرفته. به طور مثال رابطه رومانتیک بین مایلز و گوئن عنکبوتی دقیقا از کمیک های سالهای اخیر اسپایدرمن اومده. یا مثلا شخصیت پردازی مردان و زنان عنکبوتی که در داستان هستند دقیقا از روی دنیای کمیک های "دنیای عنکبوتی" الهام گرفته اند. داستان اصلی که به نوعی اریجین و سرگذشت مایلز مورالز رو روایت میکنه به نوعی از کمیک های "مرد عنکبوتی نهایی" و کشته شدن پیتر پارکر در دنیای التمیت الهام گرفته ولی جوری تنظیم شده که پای دیگر عنکبوتی های را به داستان باز کنه. و عجیب آنکه تمام آنها عالی و دوست داشتنی هستند. من خودم شخصا عاشق اون پیتر پارکر مسن تر شدم که شکمش هم جلو اومده و با تجربه هم هست! اصلا همه این شخصیت ها از گوئن عنکبوتی گرفته تا اون خوک عنکبوتی برای خودشون یک شخصیت جامع و جذاب هستند که آدم در طول انیمیشن به خوبی باهاشون خو میگیره و از حضورشون در داستان لذت میبره.

ولی قطعا ستاره اصلی داستان کسی نیست جز مایلز مورالز. رمز موفقیت "سفر به دنیای عنکبوتی" اینه که سازندگانش فهمیده اند باید یه داستان کاملا اسپایدرمنی رو روایت کنند. و یک داستان کاملا اسپایدرمنی یعنی این که در بطن خودت شخصیتی ملموس ارائه کنی که عادیه و معمولی و کلی دغدغه و تردید داره و بعدش با قدرت زیادی مواجه میشه و سعی میکنه خودش رو باهاش وفق بده و ... این دقیقا داستان پیتر پارکره ولی سازندگان "سفر به دنیای عنکبوتی" همین داستان رو برای مایلز مورالز روایت کرده اند . منتهی با یک سری موارد جدید که باعث شده داستان همچنان fresh بمونه. یعنی مثلا نحوه تعامل مایلز با پدر و مادرش تازگی داره و دینامیک خاص خودش رو دنبال میکنه. ولی در عین حال اون المان های اصلی که باید در یک داستان جذاب از اسپایدرمن حضور داشته باشد در اینجا هم حاضر هستند. یقینا مهم ترین این المان ها، تراژدی هست. یعنی مگه میشه شما سرگذشت و نحوه قهرمان شدن یک اسپایدرمن رو روایت کنی ولی خبری از تراژدی نباشه؟ اینجا هم تراژدی داریم برای مایلز مورالز. حالا من نمیخوام بگم دقیقا این تراژدی چیه و چطور اتفاق میفته تا خدای ناکرده اسپویل نشید ولی چیزیه در حد و اندازه "عمو بن" برای پیتر پارکر! یعنی ما باز هم یک شخصیت فرعی داریم که برای مایلز عزیزه و از دستش میده و باعث میشه یک قهرمان بشه. بسیار زیبا هم این تراژدی را به خبیث اصلی داستان ربطش داده اند.

مایلز مورالز

مایلز قهرمان اصلی داستانه و سفرش از یک نوجوان معمولی به حالت یک قهرمان فوق العاده است. واقعا کیف کردم که نبرد آخر رو خود مایلز با کینگ پین انجام میده (و نبرد پایانی از نظر بصری و مفهومی یک شاهکار هنریه). یعنی شاید اون لحظات آخر به ذهن تماشاچی میرسید که اون پیتر پارکر مسن تر میخواد جانفشانی کنه و بره سراغ کینگ پین ولی سازندگان انیمیشن به خوبی میدانستند که این قصه مال مایلزه و بایدم که مایلز قهرمان اصلی باشه. ضمن این که مایلز به دو دلیل (که بهتون نمیگم!) از کینگ پین میخواد انتقام بگیره و کاملا با او مشکل شخصی داره. کلید اصلی موفقیت "سفر به دنیای عنکبوتی" اینه که تونسته سیر تکاملی تبدیل شدن مایلز مورالز به یک قهرمان که قراره جانشین اسپایدرمن بشه رو عالی و بدون لُکنت روایت کنه. یعنی اولش کسی بهش اعتماد نداره. در استفاده از قدرت هایش هم مشکل داره ولی کم کم همون قهرمانی میشه که باید بشه و به بقیه کمک میکنه. صحنه ای که در انتهای داستان لباس خودش رو بر تن میکنه و در سطح شهر تار میزنه به همراه اون موسیقی جذابی که داره واقعا عالیه و ضربان قلب شما رو بالا میبره و کاری میکنه که به این که هوادار اسپایدرمن هستید افتخار کنید.

و البته حالا که صحبت از کینگ پین شد باید بگم او یک خبیث عالی برای داستانه. اولا اینکه از نظر بصری و دیزاینی که داره فوق العاده است. اصلا همه کاراکتر دیزاین ها عالی هستند و منحصر به فرد، از گرین گابلین گرفته تا عقرب و دکتر اختاپوس (آره درست شنیدید ! دکتر اختاپوس هم تو این انیمیشن هست! زیاد راجع بهش نمیگم که اسپویل نشید ولی عالیه. کلا خبیث های معروف اسپایدرمن حضور موثری دارند و در جای درست در قصه مورد استفاده قرار گرفته اند). در این میان اما کینگ پین یه چیز دیگست. ظاهرش عالیه و تهدید آمیز. جالبه که برای پسر 6 ساله من که در سالن سینما کنارم نشسته بود و فیلم رو تماشا میکرد کینگ پین خیلی ترسناکتر از گرین گابلین هیولا بود! یعنی میگفت کینگ پین براش آزار دهنده بوده و مدام میپرسید بابا چرا کینگ پین رو اینقدر ترسناک درسته کردن! (این در حالیه که پسرم کسیه که اون باس فایت کینگ پین رو تو بازی Ps4 خودش تنهایی انجام میده و بارها و بارها ایشون رو شکست داده و هراسی ازش نداره!). تریلرهای "سفر به دنیای عنکبوتی" جوری بودند که آدم رو گمراه میکردند. یعنی ما رو به اشتباه به سمتی برده بودند که انگار مثلا گرین گابلین خبیث اصلیه داستانه. البته او در کشته شدن پیتر پارکر دنیای مایلز نقش داره (درست مثل کمیک بوک های Ultimate Spider-Man) ولی خبیث اصلی همون کینگ پینه که ضربه نهایی رو هم او به پیتر وارد میکنه. انگیزه او برای خباثت و کارهایی که میکنه هم جالبه. اینجا یک ایستراگ وجود داره و اونم اینه این انگیزه دقیقا از روی کمیک "مردان عنکبوتی 2" که اینجا در سایت ما ترجمه شده گرفته شده است! یعنی در این انیمیشن هم کینگ پین به دلیل دعوایی که قبلا با پیتر داشته، خانواده اش را در یک تصادف از دست میده و حالا میخواد با باز کردن دریچه به دنیاهای دیگه نسخه های دیگری از زن و بچه اش رو پیدا کنه! همینه میگم سازندگان این اثر خیلی به داستان های کمیک بوکی وفادار بوده اند اما در عین حال نیومدن همه چیز رو عینا از فلان داستان بردارن بلکه بهترین بخش هاشون رو برداشتن و کنار هم گذاشتن و آش خوشمزه ای برامون پختن! یعنی شما مثلا چون هوادار کمیکی پس انتظار داری پیتر درست مثل کمیک های Ultimate کشته بشه ولی نمیشه! در حالی که به اون نحوه کشته شدن هم اشاره میشه! یا مثلا شاید خیال کنید چون از دنیاهای مختلف اسپایدرمن داریم پس داستان "دنیای عنکبوتی" و قضیه وارثان و ... روایت میشه ولی اینطور نیست! متوجه منظورم میشید؟ میخوام بگم داستان همیشه fresh و تر تازه باقی میمونه در حالی که همش شما را به یاد داستان های معروف اسپایدرمن نیز میندازه. و این بهترین روش برای اقتباسه.

کینگ پین

و حالا که صحبت از ایستراگ شد باید بگم "سفر به دنیای عنکبوتی" اونقدر اشاره و ارجاعات ریز و درست و مستقیم به دنیای کمیک بوک های اسپایدرمن و فیلم هاش و ... داره که آدم رو دیوونه میکنه! انشاله به مناسبت انتشار نسخه بلوری این فیلم از خجالت همه این ایستراگ ها در میام ولی فقط اینو بهتون بگم که این انیمیشن بهشت هواداران اسپایدرمنه! یعنی کیف خواهید کرد از این همه احترام و ادای دینی که به اسپایدرمن میشه. لذت خواهید برد! مثلا اونجایی که عنکبوتی ها میرن سراغ زن عمو می (که عزادار پیتر پارکره) و به مخفیگاه پیتر برده میشن شما میتونید ظرف چند ثانیه تاریخچه اسپایدرمن رو مرور کنید! و به قول عادل فردوسی پور چه میکنه این زن عمو می! فوق العاده است! بسیار متفاوت و جسور! کسی که معلومه تو این چند سال حسابی از پیتر دنیای خودش مواظب کرده و حامی اش بوده. وقتی پیتر مسن تر رو میبینه اون صحنه دلخراش و ماندگار مشابه کمیک "مردان عنکبوتی" خلق میشه ولی سریع متوجه میشی که این زن عمو می کسی نیست که بخواد همه عمرش رو در ماتم و عزا بگذرونه. شخصیتش بسیار قویه. بنابراین این بهترین زن عمو می هستش که تا به حال در فیلم و کارتون اسپایدرمن دیده بودیم.

در میان عنکبوتی هایی که در فیلم هستند اون پیتری که گفتم مستن تره از همه برامون جذاب تره. البته گوئن عنکبوتی هم خیلی عالیه ولی اون پیتره یه چیز دیگست اولا به خاطر اینکه زمان بیشتری در داستان حضور داره و دوما به خاطر این که با سرگذشتش به خوبی آشنا میشیم. یعنی میخوام بگم داستانک خاص خودش رو داره که امیدوارم در قسمتهای بعدی هم پیگیری بشه. مثلا با مری جین دنیای خودش به مشکل برخورده و اون صحنه ای که مری جین دنیای مایلز رو میبینه واقعا عالیه و تاثیر گذار. و سوما به خاطر این که یک مربی خوب و باحاله برای مایلز مورالز و صحنه های باحالی از تعاملاتش با مایلز خلق میشه. این رو هم بهتون بگم که برخی از احساسی ترین و ماندگار ترین صحنه های تاریخ فیلم های اسپایدرمن و کل فیلم های کمیک بوکی در این انیمیشن یافت میشوند. یعنی آدم باورش نمیشه این همه ایده رو برای احساسی کردن و حماسی کردن داستان پیدا کرده باشن. یه جاهایی تو فیلم هست که سریعا از یک شوخی (که البته همه شوخی های فیلم به جا و درست هستند) به یک صحنه عاطفی و غم انگیز میرسیم. اصلا این انیمیشن رو میشه کلی Top 10 اختصاصی برایش نوشت مثل "10 صحنه احساسی برتر سفر به دنیای عنکبوتی" یا "10 صحنه حماسی برتر سفر به دنیای عنکبوتی" یا "10 صحنه ماندگار سفر به دنیای عنکبوتی که باعث میشه حس خوبی بهتون دست بده" و .... من واقعا برام سواله چطور تونستند همچین فیلمی خلق کنند که در اون هیچ چیز زائد نیست. همه چیز دقیقا در جای خودش قرار داره. حتی یک ثانیه از این انیمیشن هم شما رو خسته نمیکنه و به هدر نرفته. این همه ایده از کجا اومده؟ سونی شاهکار خلق کرده که پشت هر فریمش یک ایده جذابه. یعنی حتی تغییراتی که نسبت به کمیک بوک داده اند (مثل نحوه تعامل مایلز با پدرش یا با عمویش) به بهتر شدن کمک کرده و اون ایده اصلی رو ارتقا داده.

این ایده ها اونقدر عالی هستند که آخر داستان راه را برای روایت داستان های جذاب دیگه هم همواره میکنند. یعنی شما ببینید که الان میشه کلی داستان درباره دیگر عنکبوتی ها و دنیاهای موازی روایت کرد. یا مثلا درباره رابطه پرتنشی که قراره مایلز با باباش داشته باشه (آخه باباش به خاطر مساله ای که نمیخوام اینجا بهتون بگم اسپایدرمن رو سرزنش میکنه). تازه هنوز کلی داستان میشه درباره حضور مایلز در مدرسه و تعاملش با هم کلاسی ها و برخوردش با قدرت های جدیدا به دست آورده اش گفت که زیاد در این قسمت بهشون اشاره نشد. خلاصه این که این فیلم یه full package هستش . یعنی "همه چیز تمام" است. اکشنش عالیه، داستانش عالیه، شخصیت هاش عالین و میشه باهاشون ارتباط برقرار کرد، سبکش منحصر به فرده و آدم رو یاد کمیک بوک میندازه (از لحظه اول تا آخر)، خبیثش باحاله و تهدید آمیز و انگیزه خوبی برای خباثت داره، شخصیت های فرعی اش عالین، صدا پیشگی ها عالی حیرت انگیزن (واقعا سونی چطور تونسته این همه بازیگر درجه یک استخدام کنه؟)، موسیقی اش حرف نداره (یعنی همچین موسیقی و ترانه هایی رو نشنیده اید و دیگه نخواهید شنید!) ، یک عالمه لحظات ماندگار و حماسی داره، یک پایان شگفت انگیز داره و ... دیگه چی باید بگم؟ همه چیز ممتاز و درجه یک. البته شایدم بشه به نکات دیگه ای هم اشاره کرد و انشاله میذارمشون برای مقاله ایستراگ و نکات مخفی این فیلم.

ازتون تقاضا میکم این شاهکار رو با کیفیت بد و پرده ای تماشا نکنید. صبر کنید تا نسخه خوبش بیاد. چون واقعا حیفه. "سفر به دنیای عنکبوتی" یک نعمت بزرگه که سونی به ما داده، نعمتی که تک تک هواداران اسپایدرمن و همه هواداران کمیک بوک باید قدرش رو بدونند چون محاله دیگه نظیرش ساخته بشه. فیلمیه که تمام ثانیه هاش داره به امثال من و شما ادای احترام میکنه و اونم چه ادای احترام باشکوهی. وقتی اون جملات به سبک کمیک بوک روی پرده سینما ظاهر میشدن به خودم میبالیدم و کیف میکردم. آره اینه جادوی کمیک بوک! سونی ضیافتی برامون تدارک دیده که باید تا ابد پُزش رو بدیم و بهش افتخار کنیم. "سفر به دنیای عنکبوتی" یک نقطه عطف هستش در تاریخ سینما و ما اون رو مدیون سونی و سازندگانش هستیم. و امسال عجب سالی بود برای اسپایدرمن. واقعا بدون هیچ اغراقی امسال سال اسپایدرمن بود. پیتر پارکر که حضورش تو "جنگ بینهایت" عالی و ماندگار بود. تو دنیای بازی هم که حسابی با اون بازی Ps4 ترکوندش. تو دنیای انیمیشن هم اینجوری تاریخ سازی کرد. ونوم رو هم که همه دیدن چه فروشی کرد. سال 2018 تموم شد ولی کاش تموم نمیشد چون سال اسپایدرمن و هوادارانش بود.

الان احتمالا از خودتون میپرسید که با این همه تعریف آیا این بهترین فیلم اسپایدرمن یا بهترین فیلم کمیک بوکیه؟ باید بگم از نظر من جزو top 5 هستش ولی برای من هنوزم بهترین فیلم اسپایدرمن و بهترین فیلم کمیک بوکی "مرد عنکبوتی 2" هستش. اون فیلم هم perfect بود و البته کمی بیشتر از این دوستش دارم چون درباره پیتر پارکر و مشکلاتش بود به قول یکی از دوستانم باید اسمش رو میذاشتن "مصائب پارکر" چون آدم رو یاد فیلم "مصائب مسیح" میندازه (از بس که پیتر پارکر رنج دید!). و من همیشه پیتر پارکر رو به مایلز مورالز ترجیح داده ام. و این نقد رو با جمله ای تموم میکنم که تو تیتراژ آخر فیلم روی پرده نقش بست: "تشکر از استن لی و استیو دیتکو که به ما نشون دادند هستن کسان دیگری که مثل ما هستند". و به راستی در سالی که این دو خالق اسپایدرمن را از دست دادیم این انیمیشن و این جمله چه ادای دین باشکوهی به آنها بود ...

امتیاز : 10 از 10

مهدی ترابی مهربانی