نقد فیلم captain marvel

این مقاله به مناسبت انتشار نسخه با کیفیت فیلم "کایپتان مارول" بار دیگر در صفحه نخست سایت قرار میگیرد.

مهدی ترابی مهربانی هستم صاحب و موسس بزرگترین وب سایت تخصصی کمیک بوک در ایران و دیروز (مورخ 17 اسفند سال 1397) موفق شدم فیلم جدید استودیو مارول تحت عنوان "کاپیتان مارول" را در سینما و به صورت سه بعدی تماشا کنم و این نقد بنده بر این فیلم میباشد که امیدوارم مورد توجه شما قرار گیرد.

در ابتدا لازم میدونم تشکر کنم از استودیو مارول بابت اون ادای احترام فوق العاده ای که به «استن لی» مرحوم در اول این فیلم انجام میده و اون لوگوی خودش را مزین کرده به حضورهای افتخاری این اسطوره تکرار نشدنی دنیای کمیک.

و اما درباره خود فیلم باید یک جمله رو عرض کنم و بعد در طول نقد خودم سعی میکنم این جمله را باز کنم و درباره اش براتون توضیح بدم: کاپیتان مارول غیر مارولی ترین فیلم استودیو مارول است!

کاپیتان مار ول

مارول استودیوز تا به حال 21 فیلم ساخته و در تمام این سالهایی که مشغول خدمت به بشریت بوده و مردم سرتاسر جهان را سرگرم کرده برای خودش میراثی باقی گذاشته که به لطف تلاش ها و قواعد این شرکت شکل گرفته اما "کاپیتان مارول" از اکثر این قواعد پیروی نمیکنه و به دلایلی ساز خودش رو میزنه و این چیز خوبی نیست. شاید الان فکر کنید که آقای ترابی چرا این حرف رو داره میزنه. آیا تغییر چیز خوبی نیست؟ آیا همیشه باید یک جور فیلم با قواعد خاص از مارول ببینیم؟ در جواب باید بگویم خیر. اینطور نیست. اتفاقا تغییر بسیار هم خوبه و ازش استقبال میکنم ولی به شرطی که به بهبود منبع اصلی منجر بشه ولی در "کاپیتان مارول" این اتفاق نیفتاده. در ضمن بنده کاملا به این نتیجه رسیده ام که مخصوصا در سالهای اخیر تمام فیلم های مارول رنگ و بو و طراوت خاص خودشون رو داشته اند و شبیه به هم نبوده اند. این اتفاق از "سرباز زمستان" شروع شد و از اون به بعد فیلم های مارول دارای تنوع از هر نظر شده اند. برای من "دکتر استرنج" کاملا از نظر محتوا و سبک بصری با "جنگ داخلی" فرق داره و برای من "ثور: راگناروک" کاملا با "پلنگ سیاه" و "جنگ بینهایت" فرق داره و .... از هر کدوم از این فیلم های یاد شده به قدر خودشون لذت برده ام و همواره مارول را ستایش کرده ام که با تنوع خاصی که در کارهای خودش داره منو غافلگیر میکنه. اما "کاپیتان مارول" اینطور نیست. و این دفعه تنوع و تفاوت باعث بهتر شدنش نشده و آدم با خود میگه کاش با یه اثر استاندارد از نوع فیلم های اُریجین محور فاز اول مارول روبرو بودم!

ببینید دوستان من .... فیلم "کاپیتان مارول" اصلا اون چیزی نیست که مارول ادعا میکرد هست. یا شایدم بهتره بگیم اصلا اون چیزی نیست که توقعش را داشتیم و ای کاش بود! همین اول کار هم بگم بهتون که هیچ ربطی هم به فیلم "اونجرز: پایان بازی" نداره! در وسط فیلم نوعی پیچش بزرگ داستانی رخ میده که کارکرد (Function) برخی از شخصیت های مهمداستان را عوض میکنه و این اصلا اتفاق خوبی نیست. البته این رو هم بگم فیلم آغاز خوبی داره. یعنی دقایق ابتدایی فیلم آدم رو کاملا امیدوار میکنه. من به مارول احسنت گفتم که اینطوری شروع کرد به روایت سرگذشت و اُریجین کاپیتان مارول. به عبارتی دیگر، روایت سرگذشت او اصلا خطی نیست و شباهتی با دیگر آثار مارول و حتی دی سی نداره. ما با کاپیتان مارولی آشنا میشویم که عضو گروه "استار فورس" در امپراتوری «کری» (Kree) هستش و بعد یواش یواش فیلم به کره زمین کشیده میشه و ما فلش بک هایی از کاپیتان مارول مشاهده میکنیم و به گذشته اش اشاره میشه.

فیلم در اون اوایل نوعی حالت مرموز و معمایی داره که من خیلی خوشم اومد. نوید یک اثر تازه و متفاوت را میداد که متاسفانه همانطور که عرض کردم ناگهان اون پیچش تخریب کننده پیش میاد و شالوده فیلم را بر هم میزنه! زیاد نمیخوام درباره این پیچش توضیح بدم چون میدونم ممکنه باعث اسپویل شما بشه ولی فقط به گفتن این نکته بسنده میکنم که باعث میشه تمام پتانسیل شخصیت های «اسکرال» (Skrull) از بین بره (به خصوص برای فیلم های بعدی). اصلا اسکرال ها در دنیای کمیک های مارول برای خودشون یک وزنه سنگین هستند که پایه و اساس رویداد مهمی مثل "تهاجم مخفی"(Secret Invasion) را شکل دادند ولی اینجا کاری باهاشون میشه که اصلا انتظار نداشتیم و با اون ذات اصلی شون مغایرت داره. اگه مارول تصمیم میگرفت که داستان "تهاجم مخفی" را شروع کنه و نشون میداد که اسکرال ها در جلد آدم های معروف کره زمین فرو رفته اند و دارند توطئه میکنند خیلی بهتر بود ولی متاسفانه اصلا این کار را نکرده. ضمن اینکه به نظرم از اون پتانسیل شگرف اسکرال ها برای تغییر ظاهر دادن هم به درستی و به طور کامل استفاده نشده و این خاصیت بیشتر برای یک سری ترفند cheap به کار رفته که واقعا حیف بوده. اما شاید مهم تر از همه اینه باشه که این پیچش داستانی که گفتم همزمان باعث شده امپراتوری کری هم از نظر داستانی تضعیف بشه و مارول خودش را از یک پتانسیل دیگر محروم کنه.

اسکرال

گفتم این فیلم غیر مارولی ترین فیلم مارول استودیوز است . یکی از دلایلش اینه که همیشه فیلم های مارول از شخصیت های جذاب فرعی و مکمل برخودار هستند ولی این فیلم اینطور نیست. ما اصلا در طول فیلم با اعضای مختلف گروه استارفورس آشنا نمیشویم و نمیفهمیم کی هستند و از کجا آمده اند. شخصیتی که نقشش را «جود لا» بازی میکنه پرداخت بیشتر و بهتری داره ولی او هم در نهایت ضایع شده و میشد خیلی بهتر ازش استفاده کرد. اما شاید بدترین اتفاق برای اون کاراکتر «مار- ول» افتاده که در زمین بوده و خودش را به شکل یک دانشمند درآورده و اسکرال ها و کری ها در به در به دنبالش هستند ، افتاده است. در دنیای کمیک این کاراکتر بسیار مهمه ولی اینجا جنسیت او را عوض کرده اند و اونقدر پیشینه کمی ازش ارائه میدهند که تماشاچی نه اهمیتش را درک میکند و نه باهاش همذات پنداری.

"کاپیتان مارول" احتمالا بی مزه ترین فیلم ماروله. فیلم به نظرم fun نیست و آدم باهاش راحت نیست و یه جاهای حوصله آدم رو سر میبره. صحنه و سکانسی نداره که آدم باهاش کیف کنه و سوت و کف بزنه (تنها جایی که ملت تو سینما ذوق کردن به صحنه اول پس از تیتراژ مربوط میشد که به "پایان بازی" ربطش دادند!). به نظرم از نظر تدوین (editing) مشکل داره و داستانش رو راحت روایت نمیکنه. شایدم به خاطر این باشه که دو تا کارگردان داشته و زیاد با هم هماهنگ نبوده اند ولی اون وسطا مشکل ریتم پیدا میکنه. یه جاهایی هم نامفهوم میشه و انگار خیلی صحنه ها رو ازش حذف کرده اند.

اما مشکل اصلی من چیزیه که فکر نمیکردم هیچ وقت در هیچ کدام از فیلم های مارول ببینم: قهرمان اصلی! یعنی مارول همیشه حتی اگر از نظر خبیث و ویلن هم مشکل داشت ولی جوری قهرمان داستان را به ما معرفی میکرد که عاشقش میشدیم. ولی من حقیقتش از کاپیتان مارول خوشم نیومد. باعث نشد دوستش داشته باشم. اعتراف میکنم از اولش هم شخصیت «کارول دانورز» برام جذابیتی نداشته ولی این فیلم هم کاری نکرد که هوادارش بشم. من همیشه از شعار "از صفر تا قهرمان" (from zero to hero) استقبال میکنم و دوست دارم شخصیت خودش را از اون پایین به بالا بکشونه و تو این راه تلاش کنه ولی در فیلم کاپیتان مارول خیلی کم به این اشاره میشه. یعنی ما چیز خاصی از کارول نمیبینیم و بهمون اطلاعاتی نشون نمیدن که برامون جذاب باشه و باهاش همذات پنداری کنیم. فقط چند تصویر فلش بکی از دوران کودکی او و تقلا کردنش به عنوان بچه و ... که کلا چند ثانیه هم طول نمیکشه.

به نظرم تا به حال کاپیتان مارول نچسب ترین قهرمان مارول بوده است. از نحوه به دست آوردن قدرت هایش هم اصلا خوشم نیومد. کاش یه جوری دیگه به دستشون می آورد. چرا واقعا همه چیز باید ربط کنه به اون چیزهایی که نمیخوام اسمشون رو بیارم (چون اسپویل میشید)؟ در واقع تِم اصلی کاپیتان مارول برام مشخص نشد. برای همه شخصیت های مارول اون تم اصلی شون تو فیلم نمایش داده شد . مثلا تم اصلی ثور اون غرورش بود که یاد میگیره چطور متواضع باشه، برای دکتر استرنج هم همین طور برای تونی استارک و تچالا هم تمی وجود داشت که به تغییر در شخصیت اونا منجر میشه و ... همه قهرمان های مارول تو mcu یک تم اصلی دارن (حتی مرد مورچه ای!) که باعث میشن از نقطه ای شروع کنند و به نقطه بالاتر برسند و قهرمان بشن. ولی برای کاپیتان مارول این نقطه مبهمه. تعریف درستی نمیشه. واسه همینه که وقتی آخر فیلم میزنه همه رو درب و داغون میکنه آدم اون حس باحال درونی رو تجربه نمیکنه چون شاهد نبوده که کارول با زحمت و تلاش از فلان جا به اینجا رسیده.

ما در فیلم "بازگشت به خانه" یک تم عالی برای مرد عنکبوتی داشتیم و اونم این بود که "این لباس نیست که از آدم یه قهرمان میسازه" و وقتی تونی از پیتر لباسش رو گرفت دیدیم که پیتر با زحمت میره و ثابت میکنه که قهرمانه و به لباس مجهز تونی تکیه نمیکنه. اینجا هم دوست داشتم همین چیز رو ببینم. یعنی میخوام بگم که آخه لامصب من باید با حدیث نفس این قهرمان همذات پنداری کنم. شما باید یه دلیلی بدید که من به عنوان تماشاچی با سفر این شخصیت تا لحظه ای که به مقصد قهرمان شدن ختم میشه، همراه بشم ولی این دلیل داده نمیشه. یعنی من دوست داشتم اون جایی که در آخر فیلم قدرت هاش رو ازش میگیرن با اراده درونی خودش دشمناش رو شکست بده ولی اصلا اینطوری نشد. کری ها قدرت هایش رو گرفتن و کاپیتان مارول با قدرت های دیگه ای که تو زمین به دست آورده بود اونا رو زد که اتفاقا خیلی هم از قدرت های کری ها بیشتر بود!!! حالا متوجه حرفم میشید که این فیلم تم نداره؟ البته خانم بری لارسن خیلی سعی کرده از کاپیتان مارول شخصیتی سمپاتیک بسازه ولی موفق نشده.

متاسفانه فیلم مشکل فیلمنامه داره. یک سری از توضیحاتی که ارائه میده خیلی کَشکَکَی هستش! مثلا نحوه کور شدن نیک فیوری واقعا این بود؟ اینهمه منتظرش بودیم و آخرش این؟!!! یا مثلا توضیحی که درباره تغییر رنگ لباس کاپیتان مارول از سبز به قرمز دادن و ... اون گربه که اینقدر تو واکنش های اولیه ازش تعریف میکردن هم خداییش چیز خاصی نداشت و من ازش خوشم نیومد! یک مشکل دیگر فیلم اینه که "دنیا سازی" (world building) نمیکنه. ببینید مثلا در سری "نگهبانان کهکشان" چقدر خوب و موثر دنیای پیرامونی شخصیت ها و سیاره هایی که بهشون رفت و آمد داشتند را نشان ما دادند. یا مثلا چقدر عالی دنیا و فرهنگ واکاندا را در فیلم "پلنگ سیاه" برامون تثبیت کردند. ولی اینجا خداییش ما چیزی از فرهنگ اسکرال ها و کری ها و دلیل اصلی مشکلاتی که با هم دارند و یا اون سیاره ای که کاپیتان مارول در آن حضور داشته متوجه نمیشویم.

البته فیلم نقاط قوت هم داره . به نظرم تعامل کاپیتان مارول با نیک فیوری خوب از آب درآمده است. هر چند که آدم واقعا در طول فیلم حس نمیکنه که این نیک فیوری که در این فیلم ملاحظه میکنیم چطور میشه که در آینده تبدیل میشه به اون نیک فیوری که در ذهن ما هست! حضور مامور کولسون در فیلم هم خوبه ولی اولا زیاد نیست و دوما اینکه آدم حس میکنه فقط آوردنش که یه پلی بین او و سریال "مامورین شیلد" در mcu ایجاد بشه و او کارکرد مهمی در داستان نداره.

در کل فیلم خوش ساختی هستش و صحنه های اکشن خوبی داره ولی راستش من اکشنی ندیدیم که به قول معروف منو متحیر و wow کنه! احتمالا کم رمق ترین فینال را در تاریخ فیلم های مارول داره که خیلی هم آنتی کلایماتیک (anti-climatic) هستش . یعنی آدم برای دیدن مبارزه نهایی اصلا هایپ نشده. میدونید ... به نظرم قرار دادن داستان فیلم در کره زمین و دهه 90 میلادی کار اشتباهی بوده است. بهتر بود بخش عمده داستان در فضا رخ میداد. ضمن اینکه خداییش ما اصلا حس نمیکردیم در دهه 90 هستیم و اون فضای دهه نودی خوب در نیومده (چون اکثر صحنه های کره زمین در انبارهای زیرزمینی و بیایان جریان داره!). میشد کلی ارجاعات و اشارات باحال به دهه 90 میلادی و فیلم های اون موقع داشت که فیلم این کار رو نکرده.

یکی دیگر از نقاط قوت فیلم بازی بسیار خوب آقای مندلسون در نقش رهبر اسکرال ها هستش که واقعا زیر اون همه گریم خیلی بازی خوبی و موثری از خودش ارائه کرده. ولی بازم تکرار میکنم که اسکرال ها در این فیلم کاملا حیف شده اند و از اون جلال و شکوهی که در دنیای کمیک ازشون سراغ داشتیم ، خبری نیست. اونا به یک جامعه کوچک و غیر تهدید آمیز تبدیل شده اند که آدم از خودش سئوال میکنه کری ها اصلا واسه چی اصرار دارند این بدبخت ها رو نابود کنند؟!

فکر نمیکردم روزی برسه برای یک فیلم مارول استودیوز نقد منفی بنویسم ولی من همیشه حقیقت رو میگم و حقیقت اینه که این فیلم منو جذب نکرد و باهاش حال نکردم. فکر کنم دلایل قانع کننده ای هم برای این موضوع ارائه کردم. امیدوارم شما رو بیشتر جذب کنه ولی استاندارهایی دارم که برام محقق نشد و توقعی که از مارول داشتم خیلی بیشتر بود. ولی طبیعیه که شما 21 فیلم بسازی قطعا بینشون یکی در میاد که خوب نباشه. یک عالمه احتمال و گزینه بهتر برای اقتباس از روی کمیک های کاپیتان مارول و شخصیت های مهمی مثل اسکرال و کری وجود داشت که به نظرم مارول میتونست به راحتی ازشون استفاده کنه ولی نکرد پس با اجازه همه هواداران مارول نمره من به این فیلم هست:

5.5 از 10

مثل همیشه منتظر خوندن نظرات شما هستم ...

مهدی ترابی مهربانی